Στο Χανδρά και σε απόσταση 800 μόλις μέτρων & 250 μετρα απο τη μελισσοκομια Βόϊλα προς τα ανατολικά
βρισκόμαστε μπροστά στα ερείπια της Βόϊλας. Η αίσθηση είναι συγκλονιστική,
νιώθουμε ξαφνικά σαν να μας περιβάλλει ο Μεσαίωνας.
Η ονομασία Βόϊλα προέρχεται ίσως από το Βυζαντινό όνομα
"Βόϊλας", όπιυς ονομαζόταν από τους βυζαντινούς ο Βογιάρος, δηλαδή ο
γαιοκτήμονας. Ίσως πάλι να προέρχεται από τις λέξεις Βούς+ελαύνω και να
υποδηλώνει, τον τόπο βοσκής.Η είσοδος ταυ Πύργου της Βόϊλας, με τα
χαρακτηριστικά ανάγλυφα τουρκικά σύμβολα, πελέκεις, κυπαρίσσια και πεντάλφες.
Στην απογραφή του 1583 η Βόϊλα είχε 301 κατοίκους. Δεν
ξέρουμε ποιος ήταν ο φεουδάρχης της Βόϊλας, υποθέτουμε όμως πως ανήκε στην
οικογένεια των Ενετών Ζένων. Μετά την τουρκοκρατία η οικογένεια αυτή
εξιλαμίσθηκε και μετονομάσθηκε, απ' αυτήν δε προέρχεται ο Τσιν-Αλής ή Τζεναλής,
από τους πιο φανατικούς γενίτσαρους. Η παράδοση τον θέλει ιδιοκτήτη του πύργου
της Βόϊλας που εξωτερικά έχει τουρκικό επίγραμμα με χρονολογία 1742. Δίπλα από
την επιγραφή υπάρχουν χαραγμένα τουρκικά σύμβολα, πελέκεις, κυπαρίσσια και
πεντάλφες. Από την εποχή της τουρκοκρατίας επίσης προέρχονται οι δυο βρύσες με
τις ανάγλυφες τουρκικές επιγραφές, αληθινά στολίδια του χωριού με άφθονο και
κρύο νερό. Ένα επίσης σημαντικό μνημείο της Βόϊλας είναι η εκκλησία του Αγίου
Γεωργίου, του 15ου αιώνα.
Μέσα στην εκκλησία υπάρχει ο οικογενειακός τάφος της
οικογένειας των Σαλαμών με επιγραφή σε ιαμβικό τρίμετρο και χρονολογίες 1510
και 1560. Το επώνυμο Σολωμός η' Σαλαμός αναμφίβολα έχει ρίζα από το Εβραϊκό
Σολωμόν και πρόκειται για οικογένεια Εβραίων που εκχριστιανίστηκε και
εγκαταστάθηκε τον 16ο αιώνα στην περιοχή της Σητείας. Πιθανότατα λοιπόν οι
Σολομοί της Ζακύνθου - από τους οποίους προέρχεται ο Εθνικός μας ποιητής
Διονύσιος Σολωμός - έλκουν την καταγωγή τους από τους Σαλαμούς της Σητείας.http://www.kritikoi.gr/main_titles/articles/afieromata/leyki/xandras.html
